دام مصلحت

هنوز در سینمای ما، بسیاری از مفاهیم انسانی، دینی و سیاسی مابه ازا ندارند. مفاهیمی که از تریبون‌های مختلف در تأیید یا رد آن‌ها، ساعت‌ها صحبت می‌شود ولی اگر معنا یا مصداق آن‌ها را از مردم یا مسئولین بپرسیم، پاسخ دقیق و روشنی ندارند! «عدالت» و «مصلحت» هم از این دسته مفاهیم هستند.هر چقدر در سینمای ما غیرت تصویر و بازنمایی شده، چندین برابر آن، «مصلحت» و «عدالت» نشده است! اما فیلم مصلحت، نه یک نمونه کامل، بلکه یک شروع معمولی اما لازم، برای تصویر کردن این مفهوم بود.«مصلحت» در فیلم مصلحت، همان معنای به غلط جاافتاده -یعنی منفعت- را به چالش می‌کشد و در ذم آن است. فیلم روایت می‌کند که ابهام در تعریف «مصلحت»، باعث برداشت‌های معنایی متفاوت شده و به مرور از «صَلاح‌طلبی» به «منفعت‌طلبی» تغییر مفهوم پیدا کرده است.هرچند در ابتدای فیلم شاهد ریتم تندی نیستیم اما هرچه رو به پایان می‌رود، موقعیت‌هایی را بر اساس دوگانهٔ مصلحت-عدالت خلق می‌کند که ضربان قلب مخاطب را به دلیل همذات‌پنداری بالا می‌برد. مخاطبی که با پایان فیلم این سئوال به ذهنش متبادر می‌شود که «من در آن موقعیت چه می‌کردم»!؟فیلم به خوبی نشان می‌دهد که «مصلحت‌اندیشی» (با برداشتِ منفعت‌طلبانه رایج) چه بر سر نظام و آدم‌هایش می‌آورد! چرخه‌ای پیچیده خلق می‌کند که بسیاری را خواسته یا ناخواسته، به درون خود می‌کشد و عملاً باعث زایش و افزایش این نگاه و افرادی می‌شود که حیات و منفعت‌شان، در تن دادن و به رسمیت شناختن این کارکرد از «مصلحت» است.اگر از دیالوگ‌های گل‌درشتی که گاهی فیلم را تبدیل به تیزر تبلیغاتی-شعاری می‌کرد و از عجله فیلم برای به انتها رسیدن (آن‌هم انتهایی که بدیهی و قابل حدس بود) بگذریم، باید گفت اثر خوب و دغدغه‌مند و با مضمون جسورانه‌ای را شاهد هستیم که البته ماندگاری و عمق مورد انتظار برای این سوژه و مضمون را پیدا نکرده است. ضمن اینکه بازی‌ها تقریباً در یک طراز بود و به جز نقش حاج‌آقا مشکاتیان (با بازی فرهاد قائمیان که او را از تیپ‌های تکراری گذشته‌اش به خوبی دور کرده بود) نقش دیگری چشم‌نوازی نکرد.شاید اتفاق و حس خوب فیلم هم در سکانسی بود که مردم خبر عدالت را می‌شنیدند و سکانس آخری که عدالت (هرچند سخت) از مصلحت عبور می‌کرد و باور می‌شد!اما به هر حال لازم بود چنین روایتی از «مصلحت» و چالش‌هایش را با نظام می‌ساختند که ببینیم! باز ولی سئوال این‌روزها همچنان این است که مصلحت، در بزنگاه‌های مختلف، چیست و چه کسی آن‌را تعیین می‌کند!؟